Âm nhạc cổ điển thường thức (6)

Như Huy dịch


Các hình thức âm nhạc dành cho nhạc cụ

Châu Âu hiện đại đã có đóng góp vô cùng lớn lao cho thế giới nghệ thuật âm nhạc qua việc sáng tạo ra các hình thức âm nhạc tuyệt vời cho nhạc cụ. Các nền văn minh khác có thể đã có những đóng góp về thi ca, kịch nghệ, hội họa, điêu khắc và kiến trúc, song duy chỉ châu Âu mới là nơi đóng góp cho thế giới các thể loại như Sonata, Concerto, Symphony, và các hình thức âm nhạc tuyệt vời cho nhạc cụ khác.

6-Concerto

Concerto là một trong những hình thức lớn của âm nhạc mà ở đó, một nhạc công sẽ độc tấu cùng toàn bộ dàn nhạc. Âm nhạc của một bản concerto luôn sáng chói và kịch tính qua đó tạo cho người trình tấu cơ hội phát lộ vô số các sắc thái biểu cảm mà nhạc cụ độc tấu có thể đạt tới. Một vài concertos chỉ có tính hào nhoáng, và chỉ như thể công cụ giúp nhà độc tấu khoe tài chứ không phải là một bản nhạc có cấu trúc chặt chẽ. Tuy nhiên, rất nhiều tác phẩm concerto- mà nổi tiếng nhất là của Bach, Mozart, Beethoven, Brahms, Prokofiev, và Bartók – đều sở hữu các bố cục xuất sắc ( rất lạ là tại sao tác giả này lại không đưa vào đây các concerto cho piano của Rachmaninoff Tchaikovsky và nhất là Chopin nhỉ? –ND)

Bắt đầu bản concerto, toàn dàn nhạc luôn sẽ báo hiệu chủ đề. Cho tới thời điểm nhạc cụ độc tấu xuất hiện, dàn nhạc sẽ lùi vào nền phông để nâng đỡ cho phần độc tấu đó. Sự luân phiên tiến ra ngoài mặt tiền, khi thì của dàn nhạc, khi thì của nhạc cụ độc tấu sẽ giúp mở ra vô số các phối trí âm nhạc khác nhau, và đây chính là một đặc trưng quan trọng của hình thức concerto
Một bản concerto luôn có ít nhất một “cadenza”, hay một phần mà ở đó toàn bộ dàn nhạc sẽ im lặng để cho nhà độc tấu phô diễn tài năng một mình với nhạc cụ độc tấu. Vào thời trước, đây chính là phần mà ở đó người ta sẽ chờ đợi nhà độc tấu ngẫu hứng tạo nên một đoạn độc tấu độc đáo dựa trên chủ đề của bản concerto. Ngày nay các cadenzas không còn có tính ngẫu hứng nữa bởi chúng đều được viết ngay từ đầu. Tuy thế, các phần cadenzas vẫn luôn tạo cho nhà độc tấu cơ hội phô diễn tài năng âm nhạc và trình độ làm chủ nhạc cụ của mình.

Violin và piano thường là nhạc cụ độc tấu luôn được sử dụng trong các bản concerto. Tuy nhiên ta cũng có thể nghe các concerto cho cello, cho flute, cho clarinet, và thậm chí, đôi khi, cho các nhạc cụ như đàn harp ( hạc cầm) , horn ( kèn co) , kèn trumpet, kèn trombon hay bassoon ( kèn pha-gốt) . Nhà soạn nhạc Pháp, Debussy, từng viết thậm chí cả một bố cục concerto cho dàn nhạc và kèn saxophone. Một nhà soạn nhạc Pháp khác, Darius Milhaud, lại sáng tác một concerto cho bộ gõ, còn nhà soạn nhạc Mỹ Paul Creston, thì sáng tác một concerto cho marimba (mộc cầm)


Chopin Piano Concerto No.1 1st mov (1) by Rubinstein


Rachmaninoff 3rd Concerto, by Horowitz



Tchaikovsky Piano Concerto No.1 Mvt I-1, by Van Cliburn ( người Mỹ đầu tiên đoạt giải thưởng Tchaikovsky 1958 tại Nga)



Nguồn: The invitation to music, by Elie Siegmeister, HARVEY HOUSE, INC., publishers, Irvington-on-Hudson, New York, 1966



(còn tiếp)